Tránh rủi ro trong đấu thầu sản phẩm gỗ

(BĐT) - Gỗ hợp pháp trong các gói thầu có sản phẩm gỗ là “giấy thông hành” cho ngành gỗ của Việt Nam tiến sâu vào thị trường Liên minh châu Âu (EU) và các thị trường lớn khác trên thế giới... Tuy nhiên, kết quả rà soát gỗ hợp pháp trong các gói thầu có sản phẩm gỗ ở Việt Nam cho thấy còn nhiều việc phải làm để thực thi hiệu quả Hiệp định VPA-FLEGT, từ đó tiến lên nấc thang cao hơn.

Một khảo sát gần đây của VCCI cho thấy, 77% hồ sơ mời thầu gói thầu mua sắm đồ gỗ nội thất chưa đưa ra yêu cầu về tính hợp pháp của sản phẩm gỗ. Ảnh: Nhã Chi

Đa số hồ sơ mời thầu /hồ sơ yêu cầu chưa đề cập đến gỗ hợp pháp

Đề cập về gỗ hợp pháp trong gói thầu có sản phẩm gỗ ở Việt Nam, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, hiện tính rủi ro đối với sản phẩm gỗ trong các gói thầu rất cao.

Dẫn kết quả khảo sát của VCCI thực hiện trong giai đoạn 2016 - 2018 đối với 100 hồ sơ mời thầu/hồ sơ yêu cầu (HSMT/HSYC) gói thầu mua sắm đồ gỗ nội thất do các cơ quan nhà nước các cấp, các đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước thực hiện, ông Phòng cho biết, 77% HSMT/HSYC không có bất kỳ yêu cầu nào về tính hợp pháp của sản phẩm gỗ ngoài các quy định chung của pháp luật đấu thầu. Đáng chú ý, trong số này có tới 11% HSMT/HSYC đặt hàng gỗ tự nhiên, gỗ quý nên rủi ro đặc biệt cao về tính bất hợp pháp của sản phẩm gỗ.

Nhìn vào quy định về tính hợp pháp của hàng hóa trong pháp luật về đấu thầu, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập cho biết, qua khảo sát phát hiện, pháp luật về đấu thầu không có quy định nào về hàng hóa phải đảm bảo tính hợp pháp mà chỉ quy định hàng hóa đảm bảo tính hợp lệ (có xuất xứ rõ ràng, thương hiệu, chất lượng).

Trong khi đó, ông Phòng nhấn mạnh, Hiệp định Đối tác tự nguyện về thực thi Luật Lâm nghiệp, Quản trị rừng và Thương mại lâm sản (VPA-FLEGT) giữa Việt Nam và EU được ký kết ngày 19/10/2018 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/6/2019. Trong đó, Việt Nam đã thể hiện quyết tâm lớn trong việc quản trị rừng, cũng như phát triển ngành chế biến gỗ một cách bền vững.

“Mặc dù VPA-FLEGT chỉ được ký kết với các đối tác EU nhưng Chính phủ Việt Nam đã đưa ra một cam kết mạnh mẽ, theo đó tất cả gỗ và các sản phẩm gỗ dù là xuất khẩu đi EU hay bất kỳ lãnh thổ và quốc gia nào khác, hay tiêu thụ trong thị trường nội địa đều phải được đảm bảo là gỗ hợp pháp”, đại diện VCCI thông tin.

Gỗ hợp pháp trong đấu thầu mang lại nhiều lợi ích

Giới thiệu khái niệm gỗ hợp pháp theo cam kết của VPA-FLEGT, bà Trang cho biết, Hiệp định quy định, gỗ hợp pháp là gỗ, sản phẩm gỗ được khai thác, nhập khẩu, xử lý tịch thu, vận chuyển, mua bán, chế biến, xuất khẩu phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam, các quy định liên quan của điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và pháp luật có liên quan của quốc gia nơi khai thác gỗ xuất khẩu vào Việt Nam. “Như vậy, khái niệm gỗ hợp pháp trong Hiệp định không chỉ là sản phẩm gỗ tuân thủ quy định pháp luật về đất đai, về lâm nghiệp của chính nước ta mà còn tuân thủ đầy đủ pháp luật có ảnh hưởng đến chuỗi cung cấp gỗ”, bà Trang nói.

Với cam kết này, bà Trang nhấn mạnh, việc Nhà nước đấu thầu mua sắm gỗ hợp pháp theo cam kết của Hiệp định sẽ tránh được rủi ro về pháp lý. Bởi hiện Nhà nước là một trong những khách hàng lớn trong thị trường mua sắm sản phẩm gỗ. Khi hành vi mua sắm của khách hàng lớn thay đổi sẽ đặt ra yêu cầu đối với nguồn cung phải thay đổi để đảm bảo tính hợp pháp của hàng hóa.

“Nhưng quan trọng hơn, việc đảm bảo mua sắm gỗ hợp pháp sẽ giúp chúng ta tăng cường tuân thủ các quy định pháp luật về gỗ và xa hơn là hệ thống pháp luật liên quan. Đây chính là sức ép, song cũng là động lực, là cơ hội lớn để phát triển ngành gỗ của Việt Nam, từ đó góp phần thay đổi sinh kế cho người dân trồng rừng lâu nay được xem là còn nhiều khó khăn”, bà Trang bày tỏ.

Từ những lợi ích to lớn trên, VCCI nhấn mạnh cần thiết phải có những quy định để đảm bảo gỗ hợp pháp trong mua sắm chính phủ trong bối cảnh VPA-FLEGT đã có hiệu lực.

Gợi ý về việc nếu có quy định về mua sắm gỗ hợp pháp trong đấu thầu, VCCI cho rằng nên có một hướng dẫn mới và riêng quy định về đảm bảo gỗ hợp pháp trong các gói thầu có sản phẩm gỗ. Trong đó, HSMT/HSYC của các gói thầu có sản phẩm gỗ yêu cầu gỗ hợp pháp phải là điều kiện tiên quyết. Nhà thầu cũng phải có bản cam kết gỗ hợp pháp…

Bà Nguyễn Thị Diệu Phương, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ đấu thầu, Cục Quản lý đấu thầu thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhìn nhận, VPA-FLEGT có một số vấn đề liên quan đến chính sách và đang có tác động sâu rộng tới các đối tượng áp dụng là các đơn vị, trong đó có cơ quan mua sắm, nhà cung cấp... Theo đó, để hiểu như thế nào là gỗ hợp pháp theo đúng khái niệm của Hiệp định giúp các bên thực hiện tốt cam kết, cần có hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Bà Phương cũng cho biết, thời gian tới, Luật Đấu thầu sẽ được sửa đổi, theo đó các nghị định, thông tư hướng dẫn cũng có sửa đổi phù hợp. Đây chính là dịp để các bên tham vấn, kiến nghị để đưa những nội dung cần thiết vào chính sách ở cấp độ cao hơn, hướng tới đấu thầu xanh, đấu thầu bền vững.