Tiêu chí oái oăm vẫn chọn được nhà thầu

(BĐT) - Một câu hỏi thường được đặt ra khi có nhiều kiến nghị về những hồ sơ mời thầu cài cắm tiêu chí gây hạn chế cạnh tranh là “tại sao vẫn có nhà thầu đáp ứng được”? Nếu có nhà thầu đáp ứng được, đó có còn là tiêu chí bất cập, sai quy định hay không? Phía sau câu chuyện này là gì?

Gói thầu nâng cấp, kiên cố hóa kênh mương tại huyện Lắk đưa ra tiêu chí “nhà thầu nộp tiền vào số tài khoản của CĐT để chứng minh tài khoản có tính thanh khoản cao". Ảnh chỉ mang tính minh họa. Nguồn Internet

Từ phản ánh của các nhà thầu, Báo Đấu thầu đã thông tin nhiều hồ sơ mời thầu đưa ra tiêu chí khó thực hiện với số đông nhà thầu. Đó là gói thầu mua sắm thiết bị giáo dục tại huyện Vĩnh Cửu (tỉnh Đồng Nai), 2 gói thầu nâng cấp, kiên cố hóa kênh mương tại huyện Lắk (tỉnh Đắk Lắk) đưa ra tiêu chí “nhà thầu nộp tiền vào số tài khoản của chủ đầu tư để chứng minh tài khoản có tính thanh khoản cao”. Điều đáng nói, mỗi gói thầu trong số 3 gói thầu đều yêu cầu giá trị chuyển khoản trên 1 tỷ đồng - một khoản tiền lớn đối với các doanh nghiệp. Đặc biệt, số tiền nêu trên của nhà thầu sẽ bị “đóng băng” trong khoảng thời gian khá dài, từ trước thời điểm đóng thầu đến khi có kết quả lựa chọn nhà thầu.

Một yêu cầu cũng bị đánh giá là bất khả thi đối với đại đa số nhà thầu là cam kết tín dụng vô điều kiện của ngân hàng dành cho nhà thầu khi dự thầu. Các nhà thầu gọi bất khả thi vì cho rằng, theo quy định, việc cam kết tín dụng bắt buộc phải có điều kiện cụ thể, ràng buộc trách nhiệm của mỗi bên. Thế nhưng tại một gói thầu xây lắp trị giá hơn 400 tỷ đồng, hồ sơ mời thầu đã đưa ra tiêu chí này và vấp phải kiến nghị của hàng loạt nhà thầu. Đặc biệt, trước yêu cầu làm rõ tiêu chí này của các nhà thầu, bên mời thầu vẫn bảo lưu và cho rằng, đây là điều kiện hoàn toàn… khả thi. Bên mời thầu tin rằng sẽ có nhà thầu đáp ứng.

Không khó để liệt kê các tiêu chí rất khó đáp ứng đối với đại đa số nhà thầu như: giấy xác nhận khảo sát hiện trường thi công của chủ đầu tư; giấy xác nhận địa điểm đổ thải… làm cho cuộc thầu kém cạnh tranh, minh bạch.

Trở lại với tiêu chí “chuyển khoản tiền vào số tài khoản của chủ đầu tư để chứng minh tài sản có tính thanh khoản cao của nhà thầu”, có thể thấy, đây là tiêu chí không phù hợp với quy định hiện hành. Vì theo pháp luật về đấu thầu, nhà thầu có nhiều phương án chứng minh tài sản có tính thanh khoản cao.

Đối với yêu cầu cam kết tín dụng vô điều kiện của ngân hàng, theo tìm hiểu của phóng viên Báo Đấu thầu, dù đây là nội dung không đúng quy định của hệ thống ngân hàng, nhưng vẫn ban hành cam kết như vậy. “Vì áp lực doanh số, vì mối quan hệ thân thiết với nhà thầu, vẫn có những chi nhánh ngân hàng ban hành cam kết vô điều kiện cho nhà thầu dự thầu”, một đơn vị tư vấn đấu thầu tại TP.HCM chia sẻ.

Sở dĩ nhà thầu và chi nhánh ngân hàng dám làm như trên, theo một số nhà thầu xây lắp uy tín, là do sự bao che của chủ đầu tư, bên mời thầu. Với các chủ đầu tư, bên mời thầu, hồ sơ dự thầu của đơn vị trúng thầu luôn được giữ bí mật kể cả sau khi có kết quả lựa chọn nhà thầu.

Đây cũng là nguyên nhân khiến các “giấy phép con” như giấy phép đổ thải, giấy xác nhận khảo sát hiện trường… là khó đối với đa số nhà thầu nhưng vẫn có nhà thầu có thể đáp ứng yêu cầu.