“Thuốc” nào chữa bệnh cài cắm tiêu chí trong HSMT?

(BĐT) - Thời gian qua, Báo Đấu thầu nhận được phản ánh của nhiều nhà thầu về tình trạng “cài cắm”, đưa ra những tiêu chí cao, bất hợp lý trong hồ sơ mời thầu (HSMT) làm hạn chế sự tham gia của nhà thầu tại nhiều gói thầu đấu thầu qua mạng.

Để chữa được bệnh “cài cắm” tiêu chí trong HSMT, cấp có thẩm quyền phải mạnh tay thực thi chế tài xử lý vi phạm trong việc lập, thẩm định và phê duyệt HSMT. Ảnh: Nhã Chi

Theo các chuyên gia và luật sư, liều “thuốc” đủ mạnh để chữa “căn bệnh” này là thực thi mạnh mẽ các chế tài xử lý chủ đầu tư (CĐT), bên mời thầu (BMT), đơn vị tư vấn lập và thẩm định HSMT.

Chiêu thức tinh vi

Một số nhà thầu cho biết, gần đây, do phải thực hiện chủ trương đấu thầu qua mạng nên một số CĐT, BMT không thể hạn chế phát hành HSMT cho nhà thầu như đấu thầu trực tiếp, không cản trở được việc nộp hồ sơ dự thầu (HSDT) nên HSMT trở thành “chốt chặn” để hạn chế nhà thầu. HSMT có các tiêu chí “trên trời”, “tréo ngoe”, các điều kiện cài cắm cũng trở nên tinh vi, lắt léo hơn.

Chẳng hạn, một gói thầu xây dựng hạ tầng khu đấu giá giá trị quyền sử dụng đất nằm trên địa bàn 1 huyện ở tỉnh Ninh Bình chỉ có giá khoảng 10 tỷ đồng nhưng HSMT yêu cầu hàng chục kỹ sư có bề dày kinh nghiệm như: chỉ huy trưởng công trường, chỉ huy phó công trình phần dân dụng, chỉ huy phó công trình phần hạ tầng… phải tốt nghiệp đại học chuyên ngành xây dựng dân dụng công nghiệp, chuyên ngành kỹ thuật hạ tầng có kinh nghiệm; cán bộ an toàn lao động phải tốt nghiệp đại học trở lên chuyên ngành bảo hộ lao động…

Ông Lê Văn Tăng - nguyên Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho rằng, không tự dưng có chuyện “con voi chui lọt lỗ kim”. Cần gắn trách nhiệm khi để xuất hiện những “vết sạn”, những tiêu chí bất thường trong HSMT cho CĐT, BMT, nhà thầu tư vấn lập HSMT và đơn vị thẩm định, phê duyệt HSMT.

Báo Đấu thầu cũng nhận được phản ánh của nhà thầu đối với 7 gói thầu xây lắp đấu thầu qua mạng do Công ty TNHH MTV Dương Hoàng Nam mời thầu có nhiều tiêu chí không phù hợp đối với nhân sự chủ chốt, thiết bị thi công chủ yếu dự kiến huy động để thực hiện gói thầu. Chẳng hạn, HSMT yêu cầu nhà thầu phải chứng minh quyền sở hữu từ 50% trở lên đối với máy móc, thiết bị thi công huy động thực hiện gói thầu (theo quy định, nhà thầu có thể sở hữu hoặc đi thuê). Trong bảng danh mục thiết bị thì các loại thiết bị thi công gói thầu như đầm bánh thép tự hành, máy đào, cần cẩu bánh hơi, máy cắt uốn cốt thép, máy hàn, máy khoan, máy trộn bê tông… đều yêu cầu số lượng 1 chiếc/1 loại. Liên kết 2 dữ liệu này sẽ dẫn đến việc bắt buộc nhà thầu phải sở hữu những thiết bị thi công nêu trên mà không được đi thuê, trong khi giá trị mỗi gói thầu này đều dưới 10 tỷ đồng. Cán bộ của Công ty TNHH MTV Dương Hoàng Nam cho rằng, có thể nhà thầu hiểu nhầm yêu cầu của HSMT, nhà thầu vẫn có thể thuê thiết bị thi công… Nhưng một chuyên gia đấu thầu cho biết, nếu không chỉnh sửa thì suy luận của nhà thầu đối với các dữ liệu của HSMT đã phát hành là có cơ sở, nhà thầu buộc phải sở hữu những máy móc, thiết bị mới đáp ứng yêu cầu của HSMT.

Phải thực thi chế tài, xử lý nghiêm

Trao đổi với phóng viên Báo Đấu thầu, Luật sư Nguyễn Thế Truyền - Giám đốc Công ty Luật hợp danh Thiên Thanh cho biết, thực tế xảy ra không ít hành vi vi phạm pháp luật về đấu thầu, song hàng năm, con số tổ chức, cá nhân bị xử lý vi phạm rất ít. Quá trình tiếp nhận nhiều hồ sơ, vụ việc liên quan đến đấu thầu cho thấy, ít CĐT, BMT bị xem xét, xử lý khi để xảy ra các sai phạm trong đấu thầu. Các yêu cầu gây khó dễ, cản trở nhà thầu tham gia đấu thầu, xảy ra nhưng chỉ “giơ cao đánh khẽ”, không tạo ra sức mạnh răn đe, thậm chí nhiều CĐT biết sai mà vẫn làm.

Ông Lê Văn Tăng – nguyên Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho rằng, không tự dưng có chuyện “con voi chui lọt lỗ kim”. Cần gắn trách nhiệm khi để xuất hiện những “vết sạn”, những tiêu chí bất thường trong HSMT cho CĐT, BMT, nhà thầu tư vấn lập HSMT và đơn vị thẩm định, phê duyệt HSMT. Để chữa được bệnh “cài cắm” trong HSMT, các cơ quan thanh tra, kiểm tra, cấp có thẩm quyền phải mạnh tay thực thi các chế tài xử lý với các hành vi vi phạm trong việc lập, thẩm định và phê duyệt HSMT. Thời gian qua, nhiều vụ việc, sai phạm trong tổ chức lựa chọn nhà thầu xảy ra trong quá khứ đã được đưa ra xử lý, một số cá nhân liên quan đã bị khởi tố, điều tra. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh đối với các CĐT, BMT và các đơn vị liên quan trước những hệ lụy, hậu quả có thể xảy ra khi không chấp hành quy định của pháp luật về đấu thầu.