Nhiều hệ lụy khi áp dụng sai quy định trong đấu thầu

(BĐT) - Cố tình hiểu sai quy định khi tổ chức đấu thầu đã khiến nhiều hồ sơ mời thầu (HSMT) trở thành cái bẫy, rào cản đối với nhà thầu, đi ngược lại tinh thần cạnh tranh, hiệu quả, minh bạch của công tác đấu thầu.

Hồ sơ mời thầu yêu cầu nộp báo cáo tài chính là chưa phù hợp trong trường hợp nhà thầu là hộ kinh doanh cá thể. Ảnh: Tiên Giang

Một nhà thầu tại tỉnh Kon Tum phản ánh đến Báo Đấu thầu về việc tổ chức lựa chọn nhà thầu của Cục thi hành án dân sự tỉnh Kon Tum liên quan đến Gói thầu Cung cấp, lắp đặt thiết bị nội thất và trang thiết bị kho. Gói thầu thuộc Dự án Cụm trụ sở và cụm kho vật chứng Cục thi hành án dân sự tỉnh Kon Tum - Chi cục thi hành án dân sự TP. Kon Tum. Theo Nhà thầu, dù có giá dự thầu thấp nhất, năng lực và kinh nghiệm hoàn toàn đáp ứng yêu cầu của HSMT, nhưng sau nhiều lần làm rõ, bên mời thầu (BMT) đã đánh giá Nhà thầu không đáp ứng yêu cầu về tài chính do “không có báo cáo tài chính”.

“Chúng tôi là hộ kinh doanh cá thể, theo quy định, không bắt buộc phải có báo cáo tài chính. Tuy nhiên, chúng tôi khẳng định năng lực tài chính trong 3 năm trở lại đây là vượt nhiều lần yêu cầu của Gói thầu. Đồng thời, Nhà thầu khẳng định có doanh thu cao trong lĩnh vực mua sắm hàng hóa và đã được cơ quan thuế xác nhận, thể hiện tình hình tài chính lành mạnh của Nhà thầu. Tuy nhiên, BMT đã không chấp nhận các tài liệu chứng minh năng lực tài chính này và đánh loại. Theo cách đánh giá như trên của BMT thì các hộ kinh doanh cá thể như chúng tôi không bao giờ có đủ điều kiện để dự thầu?”, Nhà thầu bức xúc.

Trong khi đó, tại một số gói thầu mua sắm hàng hóa thông dụng hiện nay, một số HSMT lại yêu cầu nhà thầu: “Nộp báo cáo tài chính được kiểm toán”. Trao đổi với Báo Đấu thầu, nhiều nhà thầu là doanh nghiệp theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn cho biết, họ không thuộc đối tượng bắt buộc phải thực hiện kiểm toán theo quy định của Điều 37 Luật Kiểm toán độc lập số 67/2011/QH12 và Điều 15 Nghị định số 17/2012/NĐ-CP. Do đó, với việc yêu cầu nói trên, nhiều nhà thầu có khả năng cung ứng hàng hóa vẫn không thể dự thầu.

Trong cả 2 trường hợp nói trên, các chuyên gia cho rằng, BMT đang hiểu sai các quy định chuyên ngành, dẫn tới đưa ra yêu cầu không đúng so với quy định đấu thầu, dẫn tới hạn chế sự tham gia rộng rãi của nhà thầu.

Cụ thể, tại Thông tư số 05/2015/TT/BKHĐT ngày 16/6/2015 của Bộ KH&ĐT, để đánh giá năng lực tài chính của nhà thầu, nhà thầu phải nộp báo cáo tài chính để cung cấp thông tin chứng minh tình hình tài chính theo quy định của HSMT. Việc nộp báo cáo tài chính được kiểm toán chỉ được áp dụng đối với đối tượng thực hiện theo quy định của Nghị định số 17/2012/NĐ-CP. Nếu doanh nghiệp không thuộc đối tượng phải kiểm toán theo quy định trên thì không phải đính kèm báo cáo tài chính được kiểm toán trong HSDT. Nhà thầu có thể nộp 1 trong các tài liệu như: biên bản kiểm tra quyết toán thuế; tờ khai tự quyết toán thuế (thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp) có xác nhận của cơ quan thuế về thời điểm đã nộp tờ khai…

Riêng với trường hợp yêu cầu báo cáo tài chính đối với hộ kinh doanh cá thể, các chuyên gia cho rằng HSMT đang đưa ra điều kiện không phù hợp, hạn chế sự tham gia của nhà thầu. Theo hướng dẫn tại Khoản 2.1 Mục 2 Chương III Mẫu HSMT mua sắm hàng hóa ban hành kèm theo Thông tư số 05/2015/TT-BKHĐT của Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì một trong những tiêu chí đánh giá về năng lực và kinh nghiệm của nhà thầu là kết quả hoạt động tài chính.

Theo đó, khi tham dự thầu, nhà thầu phải nộp báo cáo tài chính của các năm theo yêu cầu của HSMT để chứng minh tình hình tài chính lành mạnh và có giá trị tài sản ròng năm gần nhất là dương. Tuy nhiên, trường hợp nhà thầu là hộ kinh doanh cá thể và pháp luật liên quan không bắt buộc hộ kinh doanh cá thể phải có báo cáo tài chính thì hộ kinh doanh có thể cung cấp các tài liệu khác được pháp luật thừa nhận để chứng minh năng lực tài chính của mình. Do đó, bắt buộc hộ kinh doanh cá thể phải nộp báo cáo tài chính, từ đó loại nhà thầu vì lý do này dù đang là nhà thầu xếp hạng thứ 1 về giá là bất cập.

Bên cạnh đó, có tình trạng hiểu sai, hoặc cố tình “sửa” quy định chuyên ngành khi tổ chức đấu thầu dẫn tới hạn chế cạnh tranh. Cụ thể, liên quan đến yêu cầu nhân sự chủ chốt trong lĩnh vực xây dựng, hiện pháp luật chuyên ngành không quy định vị trí nhân sự chủ chốt phải có chứng chỉ hoặc chứng nhận như an toàn, hành nghề tư vấn giám sát xây dựng, phòng cháy chữa cháy… nhưng rất nhiều HSMT yêu cầu mỗi nhân sự chủ chốt đều phải đáp ứng đồng thời tất cả các tiêu chí trên. Điều này đã gây hạn chế sự tham gia của nhà thầu, dẫn tới kiến nghị phức tạp trong đấu thầu.