HSMT lạm dụng các yêu cầu về nhân sự: Cần truy trách nhiệm chủ đầu tư

(BĐT) - Thời gian qua, Báo Đấu thầu nhận được nhiều phản ánh của nhà thầu về những gói thầu xây lắp có quy mô nhỏ, giá trị thấp nhưng hồ sơ mời thầu (HSMT) lại đưa ra yêu cầu cao về số lượng, tiêu chuẩn, bằng cấp của các nhân sự, thậm chí là “trái khoáy”, làm hạn chế sự tham gia của nhà thầu.

Phần lớn nội dung phản ánh, kiến nghị, làm rõ hồ sơ mời thầu của nhà thầu đều tập trung ở các tiêu chí bất thường, yêu cầu cao về nhân sự thực hiện gói thầu. Ảnh minh họa: Nhã Chi

Theo ý kiến chuyên gia đấu thầu, để hạn chế tình trạng này, cần phải làm rõ trách nhiệm của chủ đầu tư (cấp phê duyệt) và đơn vị thẩm định HSMT khi để tư vấn, bên mời thầu tùy tiện đưa ra các yêu cầu không cần thiết trong HSMT.

Khảo sát của phóng viên Báo Đấu thầu cho thấy, phần lớn nội dung phản ánh, kiến nghị, làm rõ HSMT của nhà thầu đều tập trung ở các tiêu chí bất thường, tiêu chí cao về nhân sự. Nhiều gói thầu xây lắp quy mô nhỏ, có giá trị thấp, thậm chí là dành cho nhà thầu là doanh nghiệp cấp nhỏ, siêu nhỏ nhưng yêu cầu nhiều nhân sự, nhân sự phải có hàng loạt bằng cấp, chứng chỉ, không liên quan với công trình đang mời thầu.

Chẳng hạn, Gói thầu xây lắp công trình hạ tầng cụm công nghiệp Phú Mỹ (giai đoạn 2) ở huyện Phú Ninh, Quảng Nam là công trình dân dụng chỉ có giá gói thầu 3,2 tỷ đồng nhưng HSMT yêu cầu các vị trí nhân sự phải có hàng loạt chứng chỉ, trong đó chỉ huy trưởng công trường phải có các chứng chỉ: hành nghề giám sát công trình hạ tầng kỹ thuật, giám sát cầu đường, giám sát công trình giao thông… Các vị trí cán bộ giám sát kỹ thuật chất lượng, cán bộ kỹ thuật thi công, cán bộ thanh quyết toán, công nhân cũng phải đáp ứng hàng loạt yêu cầu về chứng chỉ… Các tiêu chí này khiến nhà thầu phản ứng.

Tại Gói thầu Xây lắp Trường THCS Nguyễn Viết Xuân - hạng mục xây dựng khối lớp học, khu thể dục thể thao ở Nha Trang - Khánh Hòa (giá gói thầu hơn 10 tỷ đồng, HSMT đưa ra yêu cầu cao đối với hàng loạt vị trí nhân sự từ chủ chốt tới công nhân phải có rất nhiều chứng chỉ hành nghề. Đặc biệt, HSMT gói thầu này yêu cầu nhà thầu phải có nhân sự phụ trách y tế phòng chống dịch Covid-19.

Tại Gói thầu số 01 Thi công xây lắp thuộc Dự án Cải tạo, sửa chữa, nâng cấp Bệnh viện Đa khoa huyện Kim Sơn (giai đoạn II) - tỉnh Ninh Bình, Báo Đấu thầu nhận được phản ánh việc HSMT lạm dụng yêu cầu về số lượng nhân lực chủ chốt (có bằng cấp kỹ sư) cao hơn cả số lượng công nhân, trong khi gói thầu chỉ có giá khoảng 10 tỷ đồng.

Tại 2 gói thầu xây lắp Nhà Văn hóa thôn Lâm Bình, Nhà Văn hóa thôn Dương Hòa (huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam), mỗi gói thầu chỉ có giá khoảng 1 tỷ đồng nhưng yêu cầu nhà thầu phải huy động 40 công nhân và phải cùng ký tên vào biên bản nghiệm thu công trình…

Kết quả mở thầu những gói thầu “dính” kiến nghị về HSMT yêu cầu cao, bất thường cho thấy, tính cạnh tranh đạt thấp khi đa số chỉ có 1 nhà thầu được xem xét về tài chính và trúng thầu.

Phóng viên Báo Đấu thầu liên hệ với nhiều chủ đầu tư để làm rõ thì đều nhận được câu trả lời: chúng tôi không có chuyên môn nên thuê đơn vị tư vấn lập HSMT, thẩm định HSMT. Do đó, các nội dung kiến nghị, phản ánh của nhà thầu gửi đến chủ đầu tư đều giao cho tư vấn mời thầu trả lời…

Để hạn chế tình trạng lạm dụng các yêu cầu về nhân lực thực hiện gói thầu, gây khó dễ, hạn chế nhà thầu tham dự thầu, TS. Nguyễn Việt Hùng - chuyên gia về đấu thầu cho rằng, các cơ quan thanh tra, giám sát, Sở Kế hoạch và Đầu tư địa phương cần phải theo dõi, kịp thời làm rõ và truy trách nhiệm của chủ đầu tư khi để tư vấn, bên mời thầu tùy tiện đưa ra các yêu cầu không cần thiết trong HSMT. Chỉ có cách tăng cường giám sát, xử phạt các bên mời thầu phát hành HSMT vi phạm thì mới chấn chỉnh được tình trạng hạn chế nhà thầu tham gia bằng các thủ thuật yêu cầu của HSMT. Với những chủ đầu tư không có chuyên môn, không có năng lực thì từ chối hoặc truất quyền làm chủ đầu tư, không thể cứ phê duyệt HSMT rồi lại phó mặc, đổ lỗi cho tư vấn lập HSMT.