Hệ lụy từ những HSMT “cài cắm” tiêu chí

(BĐT) - Thời gian qua, Báo Đấu thầu nhận được nhiều phản ánh về những hồ sơ mời thầu (HSMT) đưa ra các tiêu chí lạ lùng, thậm chí không tuân thủ quy định pháp luật về đấu thầu, không phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu, hạn chế cạnh tranh. Nhiều gói thầu trong số đó đã công bố kết quả lựa chọn nhà thầu (KQLCNT).

Cài cắm tiêu chí trong hồ sơ mời thầu dẫn đến tần suất trúng thầu liên tục của “nhà thầu quen”, giá trúng thầu sát giá gói thầu, triệt tiêu cạnh tranh… Ảnh: Nhã Chi

Gói thầu Xây lắp thuộc Dự án Trang bị nhận diện tại các điểm giao dịch Vinaphone thuộc Trung tâm kinh doanh VNPT Gia Lai - Chi nhánh Tổng công ty Viễn thông đóng thầu ngày 20/9/2021 đã được công bố KQLCNT. Trước đó, HSMT bị phản ánh có nhiều tiêu chí không phù hợp với quy mô của Gói thầu, hạn chế cạnh tranh. Cụ thể, phần kinh nghiệm thực hiện hợp đồng xây lắp tương tự, HSMT yêu cầu tối thiểu 1 hợp đồng tương tự đã thực hiện tại Gia Lai năm 2021 (hợp đồng và hóa đơn kèm theo). Theo phản ánh của nhà thầu, yêu cầu hợp đồng tương tự tại tỉnh Gia Lai trong vòng 1 năm qua là phi lý, gây bất lợi cho nhiều nhà thầu. Kết quả, Gói thầu đã thuộc về Công ty TNHH Tâm Anh Gia Lai, một nhà thầu có địa chỉ tại tỉnh Gia Lai.

Tại Gói thầu Cung cấp, lắp đặt thiết bị nội thất và trang thiết bị kho thuộc Dự án Cụm trụ sở và cụm kho vật chứng Cục Thi hành án dân sự tỉnh Kon Tum do Cục Thi hành án dân sự tỉnh Kon Tum làm bên mời thầu (BMT), HSMT yêu cầu nhà thầu có giá dự thầu thấp nhất phải cung cấp báo cáo tài chính của hộ kinh doanh cá thể, không chấp nhận các tài liệu hợp pháp khác của nhà thầu nhằm chứng minh năng lực tài chính. Nhiều nhà thầu đã phản ứng cvề tiêu chí này của HSMT. Gói thầu được trao cho Công ty TNHH Hoàng Tùng với giá 1.115.522.000 đồng, giảm 11 triệu đồng so với giá gói thầu.

Câu chuyện khiến nhiều nhà thầu tại Quảng Nam bức xúc chính là việc yêu cầu thời gian thực hiện hợp đồng thần tốc các gói thầu khảo sát, thiết kế bản vẽ thi công, cắm cọc giải phóng mặt bằng (GPMB) của huyện Nam Trà My. Gói thầu do Trung tâm Phát triển quỹ đất và Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Nam Trà My là chủ đầu tư, HSMT yêu cầu nhà thầu thực hiện trong vòng 15 ngày. Một số gói thầu đã được công bố KQLCNT, theo đó, Công ty CP Tư vấn xây dựng Trí Thành (Nhà thầu Trí Thành) liên tục trúng thầu sát giá gói thầu.

Cụ thể, Gói thầu Khảo sát, thiết kế bản vẽ thi công và cắm cọc GPMB công trình đường giao thông Trà Mai - Trà Vân - Trà Vinh, huyện Nam Trà My, dù đấu thầu rộng rãi qua mạng, nhưng duy nhất Nhà thầu Trí Thành tham dự và trúng thầu với giá 2,61 tỷ đồng, giảm 10 triệu đồng so với giá gói thầu.

Nhà thầu Trí Thành trước đó cũng được BMT này lựa chọn thực hiện Gói thầu Khảo sát, lập báo cáo nghiên cứu khả thi cho Dự án Đường giao thông Trà Mai - Trà Vân - Trà Vinh, huyện Nam Trà My (ĐH5.NTM) với thời gian thực hiện hợp đồng 15 ngày. Gói thầu có giá 2.061.926.000 đồng, Nhà thầu Trí Thành trúng thầu với giá 2.041.488.000 đồng…

Theo một số nhà thầu, không ít gói thầu được cài những tiêu chí rất oái oăm nhằm triệt hạ tối đa các nhà thầu muốn dự thầu cạnh tranh. Tuy nhiên, những tiêu chí này vốn lại là “của để dành” của 1 nhà thầu được chuẩn bị sẵn. Do đó, thực tế quá trình lựa chọn nhà thầu luôn có những biểu hiện như: giá trúng thầu sát giá gói thầu, triệt tiêu sự cạnh tranh; tần suất trúng thầu liên tục của “nhà thầu quen”…

Chuyên gia đấu thầu Nguyễn Việt Hùng nhận định, tư duy cài cắm tiêu chí để ngăn cản sự tham gia rộng rãi của các nhà thầu vốn dĩ đã ăn sâu vào một số chủ đầu tư, BMT. Do đó, khi lập HSMT, các đơn vị này luôn cố gắng sử dụng tối đa các chiêu thức nhằm loại bỏ hầu hết nhà thầu từ vòng loại. Những chiêu thức đi ngược lại các quy định hiện hành về đấu thầu vẫn tồn tại do cơ chế hậu kiểm, giám sát chưa phát huy nhiều hiệu quả. Do đó, cần tăng cường thông tin, phản ánh về những chiêu thức này nhằm giúp các cơ quan chức năng vào cuộc chấn chỉnh.