Dự kiến nâng tỉ lệ điều tiết ngân sách TP.HCM lên 21%: Phù hợp trong bối cảnh hiện nay

TTO - Các chuyên gia cho rằng mức đề xuất trên của Bộ Tài chính tuy có thấp hơn 2% so với mức đề xuất của TP.HCM, nhưng vẫn đáng mừng và phù hợp trong bối cảnh hiện tại.

TP.HCM cần nguồn vốn lớn từ trung ương để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng - Ảnh: TỰ TRUNG

Ngày 27-10, Bộ Tài chính đưa ra lấy ý kiến góp ý rộng rãi báo cáo công khai dự toán ngân sách nhà nước năm 2022 Chính phủ trình Quốc hội. Điểm nổi bật trong báo cáo là tỉ lệ điều tiết để lại cho ngân sách TP.HCM trong năm sau dự kiến 21%, tăng thêm 3% so với giai đoạn 2016 - 2021.

Tăng thêm gần 6.000 tỉ đồng

Trao đổi với Tuổi Trẻ, Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng cho biết theo chương trình, đề xuất này Chính phủ sẽ trình Quốc hội vào kỳ họp đang diễn ra.

Theo Bộ Tài chính, tổng thu năm 2022, TP.HCM dự kiến sẽ đạt hơn 386.568 tỉ đồng. Phần địa phương được hưởng theo phân cấp là 84.121 tỉ đồng. Trong đó, phần ngân sách TP được hưởng 100% là hơn 42.583 tỉ đồng và phần được hưởng 21% là 41.535,9 tỉ đồng. Như vậy, so với năm 2021, phần tỉ lệ điều tiết mà ngân sách TP được hưởng trong năm sau dự kiến tăng thêm 3%, tương ứng với gần 6.000 tỉ đồng.

Điểm khác biệt so với giai đoạn trước, ông Hưng cho hay tỉ lệ đề xuất điều tiết cho TP.HCM và các địa phương khác dự kiến chỉ áp dụng cho riêng năm 2022 chứ không cho cả 5 năm tới. Những năm tiếp theo, tỉ lệ này sẽ được xem xét và tính lại.

Căn cứ nào Bộ Tài chính đề xuất tỉ lệ điều tiết để lại cho ngân sách TP.HCM năm 2022 là 21%, tại sao không phải là 23% như kiến nghị của địa phương? Ông Hưng giải thích nhu cầu đầu tư phát triển của các địa phương rất lớn. Tuy nhiên, ngân sách nhà nước phải cân đối tổng thể chứ không thể xử lý cho riêng địa phương nào. Nếu xét riêng TP.HCM thì phần được hưởng có thể cao hơn nhưng khi xét tổng thể của cả nước thì tạm thời tỉ lệ mới chỉ được như vậy.

Mặt khác, căn cứ xác định tỉ lệ điều tiết cho các địa phương, trong đó có TP.HCM, là phải dựa vào dự toán thu của các địa phương và dự toán chi theo định mức phân bổ chi ngân sách nhà nước cả đầu tư và thường xuyên mà Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định.

Nói rõ tỉ lệ điều tiết phần để lại cho ngân sách của TP.HCM là 18% mà tới đây dự kiến 21%, lãnh đạo Bộ Tài chính giải thích: không phải toàn bộ tổng số thu của TP mà chỉ của 5 sắc thuế gồm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt (không tính thuế tiêu thụ đặc biệt từ hàng nhập khẩu), thuế bảo vệ môi trường (không tính thuế bảo vệ môi trường đối với hàng nhập khẩu) và thuế thu nhập cá nhân.

"TP.HCM đang giữ lại 18% và tới đây 21% tổng thu từ 5 sắc thuế nói trên. Phần còn lại thì chuyển về ngân sách trung ương. Có những khoản thu từ lệ phí trước bạ, môn bài, tiền sử dụng đất... thì TP thu đồng nào hưởng đồng đó. Tức là 100% để lại ngân sách TP. Bên cạnh đó, có một số khoản thu như từ thuế xuất nhập khẩu thì chuyển toàn bộ về ngân sách trung ương" - ông Hưng thông tin.

Hợp lý trong bối cảnh hiện nay

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội), phó hiệu trưởng Trường đại học Kinh tế quốc dân, bày tỏ hoàn toàn ủng hộ việc tăng tỉ lệ điều tiết ngân sách cho TP.HCM để TP có nguồn lực phát triển. Song trong bối cảnh khó khăn, ông Cường cũng cho rằng mức tăng lên bao nhiêu phải cân đối so với nguồn lực chung, khi có địa phương phải giảm tỉ lệ điều tiết ngân sách.

"TP.HCM tăng lên hợp lý rồi. Việc tăng tỉ lệ điều tiết cho từng năm chứ không phải cả nhiệm kỳ như trước đây cũng phù hợp hơn để đảm bảo cân đối chung khi ngân sách khó khăn" - ông Cường đề nghị.

Còn ông Trần Văn Lâm, ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách, cho rằng việc tăng tỉ lệ điều tiết ngân sách cho TP.HCM trong bối cảnh hiện nay là phù hợp, đảm bảo tính hài hòa trong phân bổ giữa ngân sách trung ương và địa phương, khi TP.HCM là đầu tàu kinh tế của đất nước, sẽ là động lực cho phục hồi, phát triển.

Cũng theo ông Lâm, với nguồn ngân sách được tăng tỉ lệ điều tiết, TP cần chủ động tính toán, cân đối bởi nguồn hỗ trợ của trung ương chỉ được một phần nhỏ. Do đó có thể sử dụng cho hoạt động thường xuyên, cấp bách, ưu tiên những vấn đề cấp bách hiện nay là phòng chống dịch bệnh, an sinh, công trình hạ tầng quy mô nhỏ...

Lưu ý thêm là đối với hoạt động đầu tư cơ bản lâu dài cần tính toán các nguồn mạnh mẽ hơn. Đơn cử, trung ương có cơ chế cho TP được vay dư nợ đến 90% thu ngân sách hằng năm, là dư địa chính sách mà TP chưa sử dụng nhiều, nên cần khai thác và sử dụng triệt để. Hoặc có thể huy động nguồn vốn vay, thu hút đầu tư các dự án hợp tác công tư (PPP), thu hút FDI...

Vẫn còn dư địa để hỗ trợ TP.HCM

Theo GS.TS Trần Ngọc Thơ (Trường ĐH Kinh tế TP.HCM), đặt trong bối cảnh khó khăn về ngân sách quốc gia do hệ lụy của dịch, việc nâng tỉ lệ điều tiết tăng thêm 3% thay vì 5% như đề xuất của TP.HCM, các cơ quan trung ương cũng đã có sự cân nhắc, suy xét kỹ lưỡng. Nếu Quốc hội đồng ý đề xuất này cũng là một sự chia sẻ, hỗ trợ thêm cho TP có nguồn lực phát triển trong thời gian tới.

Hiện nay, TP.HCM đã gặp khó khăn do tác động quá lớn của dịch bệnh trong thời gian dài, đồng thời thực tiễn đã chứng minh TP là nơi sử dụng nguồn lực từ ngân sách hiệu quả ở mức tối đa, tạo sức lan tỏa lớn. TP hội tụ 2 điều kiện quan trọng để được tăng thêm sự hỗ trợ về ngân sách.

Thời gian tới, các nhà hoạch định chính sách cần tính toán tiếp tục tiết giảm những chi phí thực sự không hiệu quả, tiết kiệm chi thường xuyên. Đồng thời, cần cân đối ngân sách theo hướng mạnh dạn giảm ở những địa phương sử dụng vốn không hiệu quả, công trình đầu tư công không hiệu quả, khu vực dùng ngân sách không hiệu quả như một số doanh nghiệp nhà nước hay cắt giảm ngân sách về các địa phương xây những tượng đài chưa thực sự bức thiết thời điểm này...

Nếu chúng ta tính toán hết các nguồn lực trên, tôi tin rằng hoàn toàn có ngân sách, dư địa hơn nữa để hỗ trợ các địa phương sử dụng ngân sách có hiệu quả, trong đó điển hình là TP.HCM.