Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông: Nhà đầu tư lo ngại HSMT chưa bình đẳng

(BĐT) - Các dự án thành phần đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) thuộc Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 đang được Bộ Giao thông vận tải mời thầu. Theo Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI), thời gian qua, VARSI nhận được nhiều ý kiến phản ánh về các bất cập trong quá trình đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư các dự án.

Các dự án thành phần đầu tư theo phương thức PPP thuộc Dự án Xây dựng trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 đang được Bộ GTVT mời thầu. Ảnh chỉ mang tính minh họa. Nguồn Internet

5 dự án thành phần đầu tư theo phương thức PPP gồm các đoạn: Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm và Cam Lâm - Vĩnh Hảo. Theo thông báo mời thầu, các dự án đóng thầu lần lượt từ ngày 18 - 21/9/2020.

VARSI cho biết, hồ sơ mời thầu (HSMT), bao gồm dự thảo hợp đồng BOT, có nhiều nội dung chưa rõ ràng, bất bình đẳng giữa các bên của hợp đồng, đẩy rủi ro về phía nhà đầu tư. Do đó, các nhà đầu tư khó tiếp cận nguồn tín dụng của ngân hàng, mặc dù năng lực, kinh nghiệm của các nhà đầu tư đã được đánh giá đáp ứng yêu cầu ở bước sơ tuyển.

VARSI chỉ ra một số điểm như nhà đầu tư được xem là vi phạm hợp đồng khi không tuân thủ bất kỳ điều khoản nào, trong khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền (CQNNCTQ) chỉ không tuân thủ nghĩa vụ cơ bản mới được xem là vi phạm hợp đồng.

Thời hạn nhà đầu tư phải trả lời với CQNNCTQ thì ấn định cụ thể, trong khi thời hạn thực hiện trách nhiệm của CQNNCTQ đối với nhà đầu tư thì quy định chung "trong thời gian sớm nhất". CQNNCTQ được quyền can thiệp sâu vào quá trình tổ chức triển khai dự án của doanh nghiệp dự án (việc ký hợp đồng thi công…), trong khi theo Điều 48 của Dự thảo hợp đồng kèm theo HSMT, CQNNCTQ không phải chịu trách nhiệm trong trường hợp xảy ra hậu quả hay thiệt hại.

Về giá dịch vụ sử dụng đường bộ, Nghị quyết số 52/2017/QH14 của Quốc hội yêu cầu xác định cụ thể mức giá khởi điểm và mức giá cho từng thời kỳ làm cơ sở đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư. Tuy nhiên, theo Điều 73 của Dự thảo hợp đồng kèm theo HSMT, nhà đầu tư phải chịu rủi ro nếu cấp có thẩm quyền không cho phép hoặc chậm cho phép tăng phí…

Cũng theo VARSI, doanh thu dự án được tính toán theo số liệu lưu lượng dự báo do CQNNCTQ phê duyệt, nhưng nhiều dự án đang vận hành có số liệu lưu lượng xe thực tế sai lệch lớn so với lưu lượng dự báo. Tuy nhiên, Điều 19 của Dự thảo hợp đồng kèm theo HSMT nêu rõ, Chính phủ Việt Nam, CQNNCTQ không bảo lãnh doanh thu và thời hạn thu phí không được điều chỉnh khi có thay đổi đột biến về lưu lượng.

Bên cạnh đó, VARSI băn khoăn việc các dự án thành phần trên không được áp dụng cơ chế chia sẻ theo Điều 82 Luật PPP, trong khi các dự án được triển khai vào thời điểm Luật PPP đã có hiệu lực thi hành.

Được biết, đến 16 giờ ngày 18/9/2020, 3 dự án thành phần đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo, đoạn Diễn Châu - Bãi Vọt và đoạn Nghi Sơn - Diễn Châu đã được Ban Quản lý dự án 85 (bên mời thầu) công bố điều chỉnh một số nội dung của HSMT, trong đó có điều chỉnh về phương án tài chính. Một cán bộ của Ban Quản lý dự án 85 cho biết, đã gia hạn thời điểm đóng thầu Dự án thành phần đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo đến ngày 5/10/2020. Các dự án khác cũng gia hạn tương tự.

Một nhà đầu tư đã trúng sơ tuyển và mua HSMT Dự án đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo cho biết, những sửa đổi về phương án tài chính tại HSMT có tiến bộ, cập nhật thêm thay đổi về đơn giá. Tuy nhiên, những nội dung về bảo đảm sự bình đẳng, chia sẻ rủi ro như phản ánh của VARSI chưa có sự điều chỉnh hợp lý. Nhà đầu tư kỳ vọng sẽ có những thay đổi mang tính bản chất để bảo đảm sự bình đẳng, giảm rủi ro như đã và đang xảy ra tại rất nhiều dự án BOT.

Theo một chuyên gia về PPP, Luật PPP có rất nhiều điểm tiến bộ, hài hòa lợi ích, đảm bảo quyền lợi, trách nhiệm giữa các bên. Ở thời điểm này, đối với các dự án PPP đang mời thầu, nếu chưa đóng thầu, thì vẫn có thể cập nhật những nội dung tiến bộ mà Luật PPP quy định vào HSMT, dự thảo hợp đồng, ngoài những nội dung cần quy định tại chủ trương đầu tư. Có thể mời các nhà đầu tư đã mua HSMT tham dự hội nghị tiền đấu thầu, trao đổi, cập nhật nội dung.

Về cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu, tuy nhiều nhà đầu tư kiến nghị bổ sung vào HSMT các dự án, nhưng chuyên gia này cho rằng, theo quy định tại Luật PPP, cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu phải được xác định tại quyết định chủ trương đầu tư. Chi phí xử lý cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu được sử dụng từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương đối với dự án do Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, bộ trưởng, người đứng đầu cơ quan trung ương, cơ quan khác quyết định chủ trương đầu tư hoặc dự phòng ngân sách địa phương đối với dự án do hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định chủ trương đầu tư. Vì thế, nếu bổ sung cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu thì cần phải làm lại từ chủ trương đầu tư.