Doanh nghiệp chủ động thực thi các cam kết hội nhập

HOANHAP.VN - Năm 2018 là thời điểm bước ngoặt trong lộ trình thực thi các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Trong khuôn khổ ASEAN, chúng ta bắt đầu thực hiện đầy đủ các cam kết cắt giảm thuế đối với 98% biểu thuế. Với các đối tác Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia… đây cũng là thời điểm chúng ta bắt đầu phải thực hiện cắt giảm thuế với các mặt hàng danh mục nhạy cảm. Bởi vậy, bên cạnh đàm phán các hiệp định mới, công tác điều phối để thực thi hiệu quả các hiệp định đã ký kết có ý nghĩa hết sức quan trọng.

Độ mở nền kinh tế ngày càng lớn

Tính đến nay, Việt Nam đã phê chuẩn 10 hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương. Các đối tác đang cùng chúng ta thực thi các hiệp định này gồm các nước ASEAN, 6 đối tác khu vực Đông và Nam Á (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và New Zealand), Chile và các nước thuộc Liên minh kinh tế Á-Âu. Việt Nam cũng đã cơ bản kết thúc đàm phán Hiệp định thương mại tự do với EU, cùng các nước ASEAN ký Hiệp định thương mại tự do với Hongkong. Bên cạnh đó, Việt Nam đang tiếp tục đàm phán Hiệp định đối tác toàn diện khu vực (RCEP), Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (TPP), các hiệp định với Israel, Thụy Sỹ…

Như vậy, xấp xỉ 60 nền kinh tế đã và đang đàm phán các hiệp định thương mại tự do với Việt Nam, bao gồm các đối tác thương mại chủ chốt nắm giữ khoảng 90% kim ngạch thương mại của Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải phát biểu tại Diễn đàn

Thực hiện chủ trương hội nhập quốc tế toàn diện với trọng tâm là hội nhập kinh tế quốc tế, vị thế của Việt Nam tiếp tục cải thiện đáng kể. Việt Nam đã có 3 đối tác chiến lược toàn diện, 15 đối tác chiến lược, 12 đối tác toàn diện, hầu hết đều được thiết lập trong giai đoạn 2007-2017. Tiếng nói và vị thế của nước ta được coi trọng, ghi nhận ở nhiều tổ chức, diễn đàn quốc tế như Liên hợp quốc, UNESCO, APEC…

Trên thực tế, nhờ từng bước thực hiện hiệu quả công tác hội nhập kinh tế quốc tế, môi trường kinh tế vĩ mô ngày càng thuận lợi hơn cho việc thực hiện chính sách phát triển kinh tế xã hội trong nước. Từ việc phụ thuộc nhiều vào biến động nhanh và mạnh trên thị trường thế giới, lạm phát đã được duy trì ở mức ổn định, hợp lý. Nhờ đó, tăng trưởng kinh tế đã phục hồi vững chắc hơn trong những năm gần đây, đi kèm với ít rủi ro về lạm phát và mất cân đối vĩ mô.

Giai đoạn 2007-2017, xuất khẩu hàng hóa giữ xu hướng tăng, tốc độ tăng xuất khẩu bình quân ước đạt 16,6%/năm. Dù thấp hơn so với giai đoạn 2000-2006 (19,4%) song mức tăng trưởng này vẫn rất ấn tượng trong bối cảnh kinh tế thế giới hứng chịu tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu. Cùng với xu hướng mở rộng thương mại hàng hóa, nền kinh tế Việt Nam cũng đạt độ mở ngày càng lớn. Năm 2016, độ mở thương mại xấp xỉ 171%, cao hơn so với mức trước khủng hoảng tài chính thế giới (157,4% vào năm 2008).

Bên cạnh đó, dòng vốn đầu tư nước ngoài vào nước ta tăng mạnh kể từ năm 2007, qua đó bổ sung đáng kể nguồn lực cho phát triển kinh tế xã hội. Giai đoạn từ đầu năm 2007 đến tháng 11/2017 có hơn 18 nghìn dự án được cấp phép mới, tương đương 2,2 lần số dự án trong cả giai đoạn 1988-2006. Tổng vốn đăng ký mới và tăng thêm từ năm 2007 đến nay đạt 296,4 tỷ USD, bằng 3,8 lần so với giai đoạn trước WTO.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, hội nhập cũng cho chúng ta nhận thấy rõ điểm yếu của mình. Dù đã ban hành Chiến lược trong thực tế còn bấp cập. Các hoạt động hội nhập kinh tế quốc tế và mở rộng quan hệ trong các lĩnh vực chưa được triển khai đồng bộ trong một chiến lược tổng thể. Một số chương trình, hoạt động chậm được cụ thể hóa hoặc cụ thể hóa mà không tính đến khía cạnh tương ứng của hội nhập kinh tế quốc tế.

Trong khi đó, cải cách trong nước, nhất là về mặt thể chế vẫn chưa đáp ứng và chưa theo kịp các yêu cầu của việc thực thi cam kết hội nhập. Trong không ít trường hợp, việc điều chỉnh chính sách còn chậm hoặc mang tính đối phó, chưa đồng bộ. Khả năng nhận định, đánh giá và dự báo về xu thế, diễn tiến hội nhập kinh tế quốc tế chưa cao. Việc đánh giá thực hiện định kỳ kết quả hội nhập kinh tế quốc tế và tác động đối với phát triển kinh tế xã hội chưa được quan tâm đúng mức.

Về lý thuyết, thể chế bao gồm ba thành tố cơ bản, có quan hệ hữu cơ gồm: (1) Hệ thống pháp luật, quy tắc, chuẩn mực điều chỉnh hành vi. (2) Cách thức thực thi hệ thống quy tắc, chuẩn mực này. (3) Cơ chế thực thi, giám sát và xử lý vi phạm. Theo đánh giá của các chuyên gia, hiện nay thành tố thứ 2 và thứ 3 là những nội dung Việt Nam cần tập trung hoàn thiện. Chúng ta đã thực hiện khá thành công công tác đàm phán, qua đó xác lập các khuôn khổ pháp lý để phát triển quan hệ thương mại với các đối tác. Song việc quán triệt các cam kết tới các nhóm lợi ích liên quan, chuẩn bị các cơ chế hỗ trợ và giám sát thực thi còn chưa thực sự hiệu quả, khiến suy giảm các lợi ích có thể có được từ các FTA.

Doanh nghiệp chủ động thực thi cam kết

Bức tranh tổng thể về các hiệp định thương mại tự do của Việt Nam cho thấy, mức độ hội nhập sâu sắc của kinh tế Việt Nam vào kinh tế thế giới. Nếu có sự chuẩn bị phù hợp về chính sách và môi trường kinh doanh, chúng ta có cơ hội đón nhận và tận dụng hiệu quả các lợi ích từ các hiệp định, qua đó tăng trưởng xuất khẩu vào các thị trường đầy tiềm năng. Trái lại, nếu thiếu sự chuẩn bị và phối hợp từ các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp, không những bỏ lở cơ hội mà chúng ta còn phải chịu thua thiệt trên chính “sân nhà” khi mở cửa thị trường theo các cam kết.

Theo ông Đỗ Thắng Hải, Thứ trưởng Bộ Công Thương, đây là cuộc chơi sòng phẳng với các nền kinh tế có trình độ phát triển cao hơn. Thông thường, ưu đãi duy nhất Việt Nam được hưởng với tư cách nước đang phát triển chỉ là một khoảng thời gian ân hạn 5-10 năm tùy theo mặt hàng. Đó là cơ hội duy nhất để Việt Nam tận dụng cải cách, nâng cao năng lực. Sau thời gian đó, chúng ta sẽ cùng chơi trên một “sân chơi chung” với các đối thủ hơn về đẳng cấp và thể lực.

Chính vì vậy, ngay từ bây giờ Chính phủ, các bộ ngành và địa phương cần tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện luật pháp trực tiếp liên quan đến hội nhập kinh tế quốc tế, nội luật hóa theo lộ trình phù hợp những điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên như luật pháp về thương mại, đầu tư, sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ, lao động, công đoàn… Bảo đảm tranh thủ được thời cơ, thuận lợi, vượt qua các khó khăn, thách thức từ việc tham gia và thực hiện các FTA thế hệ mới. Mặt khác, cần tiếp tục cụ thể hóa và thực hiện hiệu quả các chương trình hành động về hội nhập kinh tế quốc tế. Các địa phương cần chú trọng việc lồng ghép việc thực thi các chương trình hành động vào các kế hoạch cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương. Cần tăng cường sự phối hợp của các bộ, ngành, địa phương trong quá trình triển khai công tác hội nhập kinh tế quốc tế; phát huy vai trò và năng lực điều phối của Ban chỉ đạo liên ngành hội nhập quốc tế về kinh tế.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Cộng đồng doanh nghiệp là chủ thể chính trong quá trình hội nhập. Các doanh nghiệp cần chủ động, thường xuyên tìm hiểu thông tin về các thị trường đối tác và các FTA mới thông qua các cơ quan chức năng đầu mối. Doanh nghiệp phải chủ động và tăng cường hơn nữa khả năng tận dụng các ưu đãi trong các hiệp định kinh tế thương mại mà Chính phủ đã ký kết thời gian qua. Đồng thời phải chấp nhận cạnh tranh và tìm cách vươn lên, bao gồm cả việc liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước và kết nối với bên ngoài. Trong quá trình này, các doanh nghiệp Việt Nam, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, phải tăng cường năng lực quản trị doanh nghiệp, đổi mới phương thức kinh doanh, tăng cường đổi mới công nghệ, chủ động ứng phó với các rủi ro. Doanh nghiệp phải đồng hành với Chính phủ và biết đối thoại pháp lý để đối phó với những rào cản thương mại mới, đặc biệt là các rào cản phi thuế quan trong quá trình hội nhập.