Đại dịch Covid-19 bộc lộ yếu kém của y tế dự phòng

Đoàn giám sát của Quốc hội cho rằng tổ chức, nhân lực của hệ thống y tế dự phòng còn yếu, chính sách cho lực lượng y, bác sĩ không đảm bảo.

Nhận định được Đoàn giám sát của Quốc hội nêu ra tại báo cáo kết quả giám sát chuyên đề việc huy động, quản lý và sử dụng nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng. Đây là nội dung được báo cáo trước Quốc hội và các đại biểu thảo luận trong ngày 29/5.

Đoàn giám sát đánh giá đại dịch "phơi bày những yếu kém của hệ thống y tế cơ sở, y tế dự phòng". Tổ chức, bộ máy của hệ thống này thay đổi nhiều qua các năm, nguồn nhân lực thiếu, chất lượng chưa bảo đảm. Chính sách cho đội ngũ y bác sĩ không tương xứng với nhiệm vụ.

Đầu tư cho y tế cơ sở, y tế dự phòng chưa được quan tâm đúng mức. Điều kiện về thuốc, trang thiết bị y tế, cơ sở vật chất hạn chế. Khả năng cung ứng dịch vụ y tế ở tuyến huyện, tuyến xã chưa đáp ứng nhu cầu cơ bản của nhân dân; còn bất cập về cơ chế tài chính, cơ chế tự chủ, chính sách về bảo hiểm y tế. Vai trò của y tế dự phòng vẫn chưa được nhận thức đầy đủ và toàn diện.

Về nguyên nhân, Đoàn giám sát chỉ ra tỷ lệ chi cho y tế tuyến cơ sở trên tổng chi y tế toàn xã hội giảm từ 32,4% năm 2017 xuống 23,1% năm 2019. Tỷ trọng chi khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế tại tuyến y tế cơ sở đạt 34,5% năm 2022 trong đó tuyến xã chỉ đạt 1,7%.

Phân bổ chi thường xuyên ngoài lương cho trạm y tế xã còn thấp, có địa phương chỉ đạt 10-20 triệu đồng một trạm một năm, chỉ đủ chi điện nước, hành chính. Trạm y tế xã không là đơn vị hạch toán độc lập mà phụ thuộc y tế tuyến huyện, chưa có quy định cụ thể về chi tiêu tại y tế xã.

Cùng với đó, tổng số cán bộ làm công tác y tế dự phòng từ trung ương đến tuyến huyện chỉ đáp ứng 42% nhu cầu nhân lực, thiếu hụt khoảng 23.800 người. Trong đó bác sĩ y học dự phòng thiếu 8.075, cử nhân y tế công cộng thiếu gần 4.000.

Thu nhập và chế độ đãi ngộ thấp, lại chịu nhiều áp lực trong bối cảnh dịch bệnh nên cán bộ khó chuyên tâm công tác. Mức hỗ trợ cho y tế thôn, bản chỉ bằng 0,3 và 0,5 so với mức lương cơ sở (tương đương 447.000 và 745.000 đồng), không khuyến khích được họ duy trì công việc và là nguyên nhân chính người làm công tác y tế dự phòng chuyển công tác, xin thôi việc ngày càng tăng.

Đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội tăng cường giám sát việc thực hiện chính sách, hoàn thiện hệ thống pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng; đề nghị Chính phủ chậm nhất năm 2025 trình Quốc hội dự luật có liên quan đến lĩnh vực này.

Bộ Y tế khẩn trương hoàn thiện và trình Thủ tướng xem xét, ban hành quy hoạch mạng lưới cơ sở y tế, hệ thống cơ sở khám bệnh, chữa bệnh đáp ứng nhu cầu khám bệnh, chữa bệnh từng vùng, từng địa phương, tránh đầu tư dàn trải gây lãng phí.

Bộ Y tế quan tâm đầu tư phát triển, nâng cao chất lượng y tế cơ sở thay vì chỉ tập trung đầu tư xây mới bệnh viện; phát triển mô hình bác sĩ gia đình, huy động sự tham gia của y tế tư nhân góp phần giảm tải tại các bệnh viện tuyến trên.

Sơn Hà